เวียงกาหลง เมืองโบราณกับตำนานเรื่องเล่า เขาดอยหลวง
เชียงรายเมืองแห่งตำนาน มีประวัติศาสตร์ ให้ได้ศึกษาหลายเรื่องตามคำเล่าขานจากรุ่นสู่รุ่น รวมถึง เมืองโบราณเวียงกาหลง เมืองโบราณที่เต็มไปด้วยเสน่ห์ และมีประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน แต่ปัจจุบันยังมีร่องรอยความรุ่งเรืองให้ได้เห็นกันอยู่ ตั้งอยู่บริเวณเขาดอยหลวง ตำบลเวียงกาหลง อำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย และยังถือได้ว่าเป็นแหล่งโบราณคดีที่สำคัญอีกแห่งเพราะขุดค้นพบเตาเผา ชิ้นส่วนภาชนะต่าง ๆ ไปดูกันเลยว่าที่เที่ยวเชียงรายที่นี้มีอะไรดีบ้าง
เดินทางมาถึงซุ้มทางเข้า "เมืองวัฒนธรรมเมืองกาหลง" ก็สัมผัสได้ถึงความสงบร่มเย็น ร่มรื่น ของต้นไม้นานาพันธุ์ และที่นี่ยังเป็นที่ตั้งของวัดเวียงกาหลง สมดังคำขวัญที่ว่า "เมืองวัฒนธรรม แดนพุทธภูมิ ถิ่นกาขาว ชาวศรีวิไล" มาถึงเมืองแห่งประวัติศาสตร์แล้ว ก็ต้องมาย้อนรอยตำนานของเวียงกาหลงกันสักหน่อย ตามประวัติศาสตร์ไม่ปรากฎที่มาของเวียงกาหลง แต่นักโบราณคดีสันนิษฐานว่าจะถูกสร้างขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 1500 - 1600 ซึ่งมาตรงกับประวัติการสร้างพระธาตุแม่เจดีย์ ที่ว่า
เมื่อครั้งที่ พระเจ้าอโนรธามังช่อ กษัตริย์แห่งอาณาจักรพุกามในตอนนั้นได้ยกทัพไปยังอาณาจักรของกัมพูชาเพื่อทวงขอคืนพระบรมสารีริกธาตุ พระไตรปิฎก และพระแก้วมรกตคืน ได้ยกทัพมาตั้งยังบริเวณที่นี้ ทรงสร้างเมืองขึ้น ทำการขุดคูล้อมรอบเมืองเพื่อสร้างป้อมปราการกันข้าศึกและสัตว์ร้าย อีกทั้งในช่วงเวลาเดียวกันยังทรงสร้างพระธาตุแม่เจดีย์ขึ้นอีกด้วย ด้วยผังเมืองไม่ได้เป็นรูทรงเรขาคณิตเหมือนกับเมืองโบราณโดยส่วนใหญ่ แต่คูเมืองและกำแพงดินนั้นขุดเป็นรูปตัววีหรือปีกกา ทำให้หากเป็นผู้ไม่ชานาญทางจะทำให้หลงทางหาทางออกไม่ได้ จึงทำให้เป็นที่มาของชื่อ "เวียงกาหลง"
นอกจากประวัติการสร้างตามที่ได้กล่าวมาข้างต้น จากที่คูดินเป็นรูปปีกกา ยังถูกโยงให้ไปสัมพันธ์กับตำนานแม่กาเผือก ที่ได้กล่าวขานถึงการกำเนิดของพระพุทธเจ้าห้าพระองค์ในภัทรกัปป์ ตามตำนานได้กล่าวไว้ว่า แม่กาเผือกได้มาทำรังริมฝั่งแม่น้ำใหญ่ ออกไข่มาได้ 5 ฟอง แม่กาฟูมฟักเอาใจใส่ดูแลอย่างดีด้วยความรัก มาวันหนึ่งแม่กาได้ออกไปหากินไกลจากที่พัก เจอสถานที่อุดมสมบูรณ์เต็มไปด้วยพฤกษานานาพันธุ์ มากมาย จนถึงค่ำได้เกิดมีพายุใหญ่โหมพัดกระหน่ำทำให้แม่กาเผือกหลงทางหาทางกลับรังไม่เจอ จึงต้องพักอยู่ที่นั่น ภายหลังจึงเรียกว่า "เวียงกาหลง"
เมื่อถึงเวียงกาหลงแล้วมีอะไรให้ได้ชมบ้าง อย่างแรกเลยตามที่ได้กล่าวข้างต้น ที่นี่เป็นที่ตั้งของวัดเวียงกาหลง ให้เริ่มกราบสักการะพระยอดขุนพลเวียงกาหลงพระเครื่องคู่บ้านคู่เมืองกันเสียก่อนเพื่อความเป็นสิริมงคล จากนั้นให้มาขอพรที่ ศาลเจ้าพ่อเวียงกาหลง ที่ตั้งอยู่ในบริเวณเมืองโบราณ เอาหล่ะเริ่มออกเดินสำรวจกันว่าที่เมืองโบราณนี้กันเลย 
โดยบรรยากาศทั่วไปจะเน้นด้านพระพุทธศาสนา ศิลปะของล้านนา รวมถึงเครื่องปั้นดินเผาโบราณ เพราะที่นี่ได้มีการขุดพบเตาเผาเครื่องเคลือบกว่า 200 เตา และเครื่องเคลือบดินเผาเวียงกาหลง เช่น เศษภาชนะดินเผา อิฐ เบี้ยดินเผา หินลับมีด เป็นต้น ซึ่งกระจายอยู่โดยทั่วไปในหมู่บ้าน นักโบราณคดีจึงได้สันนิษฐานว่าเวียงกาหลงน่าจะเป็นชุมชนโบราณที่มีอายุระหว่างพุทธศตวรรษที่ ๑๙-๒๑ 
จากที่เดินสำรวจนั้นคูเมืองที่ล้อมรอบยังคงปรากฎให้เห็นได้อยู่ และปัจจุบันนี้เมืองโบราณเวียงกาหลงนอกจากเป็นแหล่งท่องเที่ยวแล้ว ยังกลายเป็นสถานที่ปฏิบัติธรรม แถมที่นี่ยังบริการจักรยานปั่นเที่ยวชมวัฒนธรรมความงามของชุมชน บริการโฮมสเตย์อีกด้วย
การเดินทางถึงจะไกลสักหน่อยแต่ไปไม่ยาก
รถยนต์ส่วนตัว : ออกจากสถานีขนส่งจังหวัดเชียงรายแห่งที่1เลี้ยวซ้าย(สัญญาณไฟจราจร)ใช้ถนนพหลโยธินสายในตรงไปอีก2สัญญาณไฟจราจรจะถึงสี่แยกแม่กรณ์ให้เลี้ยวซ้ายใช้ถนนพหลโยธิน(ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข1)ซึ่งเป็นถนนสายเชียงราย-อ.พาน ผ่านแยกวัดร่องขุ่น ตรงไปเข้าสู่พื้นที่อ.แม่ลาว จนถึงสามแยกไฟจราจร(แยกแม่สรวย)ให้เลี้ยวขวาใช้ถนนสายเชียงราย-เชียงใหม่หมายเลข118 เข้าสู่พื้นที่อ.แม่สรวยตรงไปเรื่อยๆบนถนนสายเชียงราย-เชียงใหม่ เข้าสู่เขตอ.เวียงป่าเป้าผ่านหน้าที่ว่าการอ.เวียงป่าเป้าตรงไปอีกประมาณ20 กิโลเมตรเขตชุมชนหนองบัวให้เลี้ยวซ้ายเปลี่ยนมาใช้เส้นทางหมายเลข120(เวียงป่าเป้า-จ.พะเยา)ตรงไป2กิโลเมตร ซ้ายมือจะเห็นป้ายทางเข้าหมู่บ้านเวียงกาหลง สามารถขับรถเข้าไปในหมู่บ้านได้เลย
รถสองแถว/สามล้อ : โดยสารด้วยรถเมย์โดยสารสาธารณะ(Greenbus)สายเชียงราย-เชียงใหม่ ออกจากสถานีขนส่งจังหวัดเชียงรายแห่งที่1เลี้ยวซ้าย(สัญญาณไฟจราจร)ใช้ถนนพหลโยธินสายในตรงไปอีก2สัญญาณไฟจราจรจะถึงสี่แยกแม่กรณ์ให้เลี้ยวซ้ายใช้ถนนพหลโยธิน(ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข1)ซึ่งเป็นถนนสายเชียงราย-อ.พาน ผ่านแยกวัดร่องขุ่น ตรงไปเข้าสู่พื้นที่อ.แม่ลาว จนถึงสามแยกไฟจราจร(แยกแม่สรวย)ให้เลี้ยวขวาใช้ถนนสายเชียงราย-เชียงใหม่หมายเลข118 เข้าสู่พื้นที่อ.แม่สรวยตรงไปเรื่อยๆบนถนนสายเชียงราย-เชียงใหม่ เข้าสู่เขตอ.เวียงป่าเป้าผ่านหน้าที่ว่าการอ.เวียงป่าเป้าตรงไปผ่านชุมชนหนองบัว เข้าสู่ชุมชนแม่ขะจานเลี้ยวขวาติดถนนจะถึงสถานีขนส่งผู้โดยสารแม่ขะจาน อ.เวียงป่าเป้า - ออกจากสถานีขนส่งผู้โดยสารแม่ขะจานด้วยรถสามล้อเครื่องเลี้ยวซ้ายตรงไป(ใช้ถนนหมายเลข118)อีก1.8 กิโลเมตรเขตชุมชนหนองบัว ให้เลี้ยวขวาเปลี่ยนมาใช้เส้นทางหมายเลข120(เวียงป่าเป้า-จ.พะเยา)ตรงไป2กิโลเมตร ซ้ายมือจะเห็นป้ายทางเข้าหมู่บ้านเวียงกาหลง สามารถขับรถเข้าไปในหมู่บ้านได้เลย
